.png)
Ebru Metin & Ezgi Baykan
Hukukta tasarım nedir?
Hukukta tasarım nerelerde uygulanabilir? Türleri nelerdir?
Hukukta tasarım uygulamalarına ilişkin iyi uygulama örnekleri nelerdir?
Hukukta tasarımla ilgilenen hukukçular nereden başlayabilir?
Legal Design Turkey kimdir? Neler yapmaktadır?
1. Hukukta Tasarım Nedir?
Hukukta tasarım kavramının henüz kesin bir tanımı yapılmamakla beraber, tasarım prensiplerinin hukuk dünyasına uygulanması ile hukuki sistemlerin ve hizmetlerin daha insan odaklı, kullanışlı ve bireylerin ihtiyaçlarını karşılayan hale getirilmesini sağlayan bir metod olarak tanımlanabilmektedir. İnsan odaklı tasarım ise sorunların çözümünde kişilerin ihtiyaçlarının ön planda tutulduğu yaratıcı bir yaklaşımdır.
Hukuk tasarımı, hukuk dünyasındaki zorluklar ve adalete erişim sorunları olarak günlük hayatımızda karşımıza çıkan birçok şeyi yeniden düşünmemizi ve geliştirmemizi sağlayan bir yoldur. Meslekten olmayan kişilere ve/veya hukukçulara yardım etmek, daha iyi bir hukuk sistemi oluşturmak, kısa vadeli iyileştirmeler ve/veya uzun vadeli değişimler için çalışmak hukukta tasarımın amaçları arasında sayılabilir.
Hukukta tasarım metodu ile, hukuk dünyasında sunulan hizmetlerin ne kadar kullanılabilir, yararlı ve ilgi çekici olduğuna odaklanılarak hukuki hizmetlerin değerlendirilmesi ve oluşturulması süreçlerinde çeşitli faydalar sağlanabilmektedir.
Hukukta tasarım metodunu kullanmanın faydalarına örnek olarak;
Kullanıcıyı çözümün merkezine koyması,
Multidisipliner işbirliğine yol açması,
Fikirlerin prototiplerinin daha kolay geliştirilmesi ve daha hızlı bir şekilde test edilmesi,
Bir fikrin kullanıcının ihtiyaçlarını karşılayıp karşılamadığına veya yeniden uyarlanması gerekip gerekmediğine dair geri bildirim vermenin çok daha kolay olması, gösterilebilir.
2. Hukukta Tasarım Nerelerde Uygulanabilir? Türleri Nelerdir?
Stanford Legal Design Lab Direktörü Margaret Hagan tarafından yapılan ayrımda, hukukta tasarımın beş türü bulunmaktadır. Bunlar; bilgi tasarımı, ürün tasarımı, hizmet tasarımı, organizasyon tasarımı ve sistem tasarımıdır. Bu ayrımı ve aklımıza gelen örnekleri aşağıda bulabilirsiniz:
Bilgi Tasarımı: Hukuk diline hakim olmayan kişiler tarafından anlaşılması güç olan hukuki bilgiye tasarım odaklı düşünme prensiplerinin uygulanması ile, kişilere karmaşık gelen hukuki bilginin daha kullanışlı ve anlaşılabilir olmasını sağlar.
Hukuki Ürün Tasarımı: Bir görevin yerine getirilebilmesi için kullanılan araçların tasarlanmasıdır. Hukuki arama yapabileceğiniz bir cep telefonu uygulaması veya bir sözleşmenin kendisi örnek olarak gösterilebilir.
Hizmet Tasarımı: Hukuki süreçleri deneyimleyen kişilerin deneyimlerini iyileştirme amacıyla yapılan tasarımlar bu kapsamda değerlendirilebilir.
Hukukta Organizasyon Tasarımı: Avukatları daha iyi destekleyen hukuki uygulamaların (teamüllerin) tasarlanmasıdır. Hukuk operasyonlarında görevlendirilen kimseler örnek olarak gösterilebilir.
Sistem Tasarımı: Kişilere daha iyi hizmet eden ve daha çok değer yaratan karmaşık sistemlerin tasarlanmasıdır. Tüm yargı sisteminin iyileştirilmesi için yapılan bir çalışma örnek olarak gösterilebilir.
3. Hukukta Tasarım Uygulamalarına İlişkin İyi Uygulama Örnekleri Nelerdir?
Katıldığımız etkinliklerde de verdiğimiz ve çok sevdiğimiz üç örneği sizlerle paylaşmak istiyoruz:
1- Bunlardan ilki Stefania Passera tarafından tasarlanan JURO isimli sözleşme otomasyon şirketinin aydınlatma metnidir. Çok kolay anlaşılabilir, sade ve ikonlarla desteklenen bu metni biz çok sevdik, siz de buradan erişebilirsiniz: https://juro.com/policy.html
Ayrıca Stefania Passera’nın blogunda da ayrıntılı bilgiler bulunmaktadır: https://stefaniapassera.com/portfolio/juro/
2- Hukukta servis tasarımının en güzel örneklerinden biri olan “Project Nanny Van” gerçekten çok etkileyici bir örnek. Northwestern Üniversitesi The NuLab ve öğrencileri tarafından gerçekleştirilen bu projede, evde bakım hizmeti veren dadıların kendi haklarına ilişkin daha fazla bilgi edinmeleri ve adalete erişimlerini kolaylaştırmak için dadıların bulundukları noktalara gidilmesi sağlayan bir mobil hizmet aracı tasarlanmış. Bununla ilgili daha fazla bilgiye şu linkten erişebilirsiniz: https://www.openlawlab.com/2014/07/20/project-nanny-van-legal-service-design/
3- Son olarak, 2016’da Creative Contracts tarafından tasarlanan ve mevsimlik işçilerin, meyve hasadına ilişkin yapacakları işler için hazırlanan ve karikatürize edilen sözleşme belki de sözleşme tasarımının en ilginç örneklerinden biri. Bu sözleşme hakkında da daha fazla bilgiye şu linkten erişebilirsiniz: https://creative-contracts.com/clemengold/
4. Hukukta Tasarımla İlgilenen Hukukçular Nereden Başlayabilir?
Hukukta tasarımla ilgilenen hukukçulara 5 tane önerimiz var:
1- Margaret Hagan tarafından herkese açık erişimli olan Law by Design sitesini incelemenizi öneririz. Burada tüm temel bilgilere erişebilirsiniz.
2- Esas olarak çalışmak istediğiniz alanla ilgili araştırmalarınızı derinleştirebilirsiniz (bilgi tasarımı, sözleşme tasarımı vs.). Bu konuda Linkedin, SSRN, Legal Design Alliance ve EIT Laboratorum ilk aklımıza gelen kaynaklar. Ayrıca Legal Design Turkey sosyal medya hesaplarımızı takip edebilir ve legaldesignturkey.com internet sitemizden (yapım aşamasındayız) çalışmalarımızı görebilirsiniz.
3- Görsel düşünme, eskizlerle not alma (sketchnoting) ve tasarım odaklı düşünme konusunda Coursera, EdX vb. kaynaklardan kurslara katılabilirsiniz.
4- Kendi seçeceğiniz bir konuda denemeler yapmaya başlayabilirsiniz. İlk işleriniz mükemmel olmayacaktır ancak deneyimledikçe ne kadar gelişeceğinizi göreceksiniz.
5- Paylaşın, geri bildirimler alın ve kendinizi geliştirin. En önemlisi de yaptığınız çalışmalardan keyif almayı unutmayın
5. Legal Design Turkey Kimdir? Neler Yapmaktadır?
Legal Design Turkey olarak Türkiye’de hukukta tasarım alanında kurulan ilk birlikte öğrenme topluluğuyuz. Kasım 2020’den beri 10 kişilik bir çalışma grubu olarak faaliyet göstermekteyiz. Amacımız, hukukta tasarıma ilişkin Türkiye’de farkındalık yaratmak ve daha insan odaklı çözümler için bu yaratıcı problem çözme sürecinin kullanımının yaygınlaştırmaktır.
Toplantılarımızda dünyanın farklı ülkelerinden hukukta tasarım uygulayıcıları ve multi-disipliner bir bakış açısıyla farklı uzmanlık alanlarından davet ettiğimiz konuşmacılarla ufkumuzu genişletmekte, kaynak taramaları ve paylaşımlarında bulunarak kendimizi hukukta tasarım alanında geliştirmekteyiz.
Şubat 2021’de “Infobruary” adını verdiğimiz bir farkındalık projesi tamamladık. Bu projede hukukta tasarım alanında hazırladığımız, sade ve kolay anlaşılabilir bilgilendirici görselleri Şubat ayının her günü sosyal medya hesaplarımız üzerinden paylaşarak hukukta tasarıma merak duyan herkesin bilgilenmesini sağlamayı amaçladık.
An itibariyle Hollanda merkezli Visual Contracts’in globalde hukukta tasarımcıları haritaladığı ekosistem haritasında ve Atölye tarafından süreci yürütülen Istanbul Tasarım Ekosistemi haritasında yer almaktayız. Mart ayında UNDP tarafından düzenlenen Sosyal İnovasyon Destek Programında, kentsel sorunların çözümünde hukukta tasarım metodunun kullanılması şeklinde özetleyebileceğimiz proje fikri ile 423 fikir arasında finale kalan son 18 aday arasındayız. Bu yazıyı yazarken finallere ilişkin sonuçları bekliyoruz Bundan sonraki süreçte de farklı projeler ile hukukta tasarımın Türkiye’de yaygınlaşmasını ve merak duyan herkesin bu konuda bilgilenmesini sağlamaya yönelik çalışmalara devam edeceğiz.
Teşekkürler!
*Bu yazı, 8 Mart 2021'de, sevgili Betül Çolak'ın daveti üzerine CODERA BLOG'ta yayımlanmıştır.
Comments